แนวรบใหม่! สหรัฐฯ เปิดตัวโครงการติดตามระดับน้ำใน ‘เขื่อนกั้นแม่น้ำโขง’ ของจีน

สหรัฐฯ เปิดตัวแพลตฟอร์มออนไลน์เพื่อติดตามและเผยแพร่ข้อมูลระดับน้ำในเขื่อนกั้นแม่น้ำโขงของจีนโดยอาศัยข้อมูลดาวเทียม ถือเป็นการเปิดแนวรบใหม่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ระหว่าง 2 ชาติมหาอำนาจ

แม่น้ำโขงซึ่งมีความยาว 4,350 กิโลเมตร มีชื่อเรียกว่า “ล้านช้าง” ในช่วงที่ไหลผ่านประเทศจีน ก่อนจะไหลลงใต้เข้าสู่เขตแดนพม่า, ลาว, ไทย, กัมพูชา และออกสู่ทะเลที่ประเทศเวียดนามโดยมีลักษณะเป็นสามเหลี่ยมปากแม่น้ำที่เรียกว่า “เก้ามังกร”

ความสำคัญของแม่น้ำสายนี้ทำให้มันกลายเป็นแนวรบในการแข่งขันระหว่างจีนกับสหรัฐฯ มาช้านาน

รัฐบาลปักกิ่งปฏิเสธผลวิจัยของสหรัฐฯ ที่อ้างว่าการสร้างเขื่อนของจีนส่งผลให้ระดับน้ำของแม่น้ำโขงตอนล่างลดลงต่ำสุดในรอบหลายสิบปี ส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตประชากร 60 ล้านคนในประเทศปลายน้ำซึ่งต้องพึ่งพาอาศัยแม่น้ำโขงในการทำการเกษตรและการประมง

โครงการ The Mekong Dam Monitor (https://www.stimson.org/project/mekong-dam-monitor) ของศูนย์สติมสันซึ่งได้รับทุนสนับสนุนบางส่วนจากกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ ใช้ข้อมูลจากดาวเทียมเพื่อติดตามระดับน้ำในเขื่อนของจีนและประเทศอื่นๆ โดยข้อมูลเหล่านี้จะเปิดให้สาธารณชนเข้าถึงได้แบบเกือบเรียลไทม์ตั้งแต่วันอังคารที่ 15 ธ.ค.เป็นต้นไป

ทางศูนย์ยังจัดทำตัวชี้วัด “ความชื้นระดับพื้นผิว” (surface wetness) ซึ่งจะแสดงให้เห็นว่าพื้นที่ใดในภูมิภาคที่ชุ่มชื้นหรือแห้งแล้งกว่าปกติ ซึ่งจะเป็นตัวบ่งชี้ว่าการสร้างเขื่อนส่งผลกระทบต่อการไหลของน้ำตามธรรมชาติมากน้อยเพียงใด

“โครงการนี้จะช่วยนำเสนอข้อมูลที่ยืนยันว่า เขื่อนหลักของจีน 11 แห่งมีการบริหารจัดการที่ซับซ้อนเพื่อผลิตไฟฟ้าพลังน้ำให้ได้มากที่สุดสำหรับจำหน่ายไปสู่มณฑลทางตะวันออกของจีน โดยปราศจากความใส่ใจต่อผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับประเทศที่อยู่ปลายน้ำ” ไบรอัน เอย์เลอร์ จากศูนย์สติมสันในกรุงวอชิงตัน ดี.ซี. ระบุ

จีนวิพากษ์วิจารณ์ผลการศึกษาของสหรัฐฯ รวมถึงงานวิจัยของ Eyes on Earth ซึ่งเป็นหุ้นส่วนของโครงการ Mekong Dam Monitor ที่ระบุว่า เขื่อนจีนกักน้ำไว้จนเป็นเหตุให้ประเทศเพื่อนบ้านต้องประสบภัยแล้งอย่างหนักเมื่อปี 2019

“สหรัฐอเมริกาไม่สามารถแสดงหลักฐานที่น่าเชื่อถือได้ทั้งหมด” สถาบันวิศวกรรมพลังงานหมุนเวียนของจีน (China Renewable Energy Engineering Institute) ระบุในรายงานซึ่งเผยแพร่เมื่อวันที่ 4 ธ.ค.

สถาบันแห่งนี้อ้างว่า “เขื่อนผลิตไฟฟ้าในแม่น้ำล้านช้างสร้างคุณประโยชน์ต่อประเทศเพื่อนบ้านริมแม่น้ำโขงอย่างชัดเจน” เช่น การกักเก็บน้ำในฤดูน้ำหลากที่ช่วยป้องกันทั้งปัญหาน้ำท่วมและน้ำแล้งให้แก่ประเทศที่อยู่ปลายน้ำ

ขณะที่ หวัง เหวินปิน โฆษกกระทรวงการต่างประเทศจีน แถลงว่า จีนกับเหล่าประเทศในลุ่มแม่น้ำโขง ในระยะไม่กี่ปีที่ผ่านมา ได้เอาชนะ “การส่งเสียงดังและการแทรกแซง” จากภายนอก โดยมุ่งหน้าผลักดันความร่วมมือกันในเรื่องทรัพยากรน้ำ เขากล่าวเช่นนี้เมื่อถูกสอบถามถึงโครงการใหม่ของสหรัฐฯนี้ ระหว่างการแถลงข่าวประจำวันในกรุงปักกิ่งเมื่อวันจันทร์ (14 ธ.ค.)

หวัง กล่าวต่อไปว่า จีนต้อนรับคำแนะนำอย่างสร้างสรรค์ในเรื่องว่าด้วยทรัพยากรน้ำ แต่คัดค้าน “การยั่วยุด้วยจุดประสงค์ร้าย”

เมื่อต้นปีนี้ จีนรับปากว่าจะแชร์ข้อมูลระดับน้ำต่อคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (Mekong River Commission – MRC) ซึ่งเป็นองค์การความร่วมมือระหว่างรัฐบาลไทย, ลาว, กัมพูชา และเวียดนาม เพื่อส่งเสริมและประสานงานจัดการและพัฒนาแหล่งน้ำและทรัพยากรอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องอย่างยั่งยืนเพื่อผลประโยชน์ร่วมระหว่างประเทศสมาชิก

จีนและสหรัฐฯ ยังแข่งกันจัดตั้งกลไกปฏิบัติงานร่วมกับกลุ่มประเทศลุ่มน้ำโขง ได้แก่ กรอบความร่วมมือแม่โขง-ล้านช้าง (Lancang-Mekong Cooperation) ซึ่งประกอบด้วยสมาชิก 6 ประเทศ ได้แก่ กัมพูชา, ลาว, เมียนมา, เวียดนาม, ไทย และจีน และความร่วมมือลุ่มน้ำโขง-สหรัฐฯ (Mekong-U.S. Partnership)

ที่มา : รอยเตอร์